Blog

Spellen met schaarste: waarom het werkt

Schaarste proberen we zoveel mogelijk te vermijden. Een lege koelkast betekent een lege maag. Een telefoon met een lage batterij zorgt voor paniek. En als er niet genoeg vorken zijn voor het familiefeest, dan wordt het een ongemakkelijk potje blad-steen-schaar met oma. Er bestaan uiteraard veel ergere vormen van schaarste, maar voor dit artikel wil ik de toon niet al te serieus maken.

Hoewel we in het echte leven proberen om schaarste te verhelpen, is het in spellen juist erg populair. Waarom is dat? Wat maakt schaarste in spellen zo leuk?

Wat zijn spellen met schaarste?

Spellen met schaarste hebben een beperkt aantal beurten, grondstoffen of andere spelelementen die belangrijk zijn voor de overwinning. Op is op. Als je tegen die tijd je doel niet hebt gehaald, kan dit je punten kosten.

Is niet elk spel beperkt in beurten en grondstoffen? Nee. Er zijn spellen die doorgaan tot een bepaalde voorwaarde is bereikt. Je weet dus dat je beurten hebt zolang niemand dicht bij de overwinning komt. Wat betreft grondstoffen: er zijn genoeg spellen die in hun regels schrijven dat wanneer de grondstoffiches op zijn, er alternatieve fiches of tokens mogen worden gebruikt.

Schaarste betekent dat de spelontwerper opzettelijk een tekort aan grondstoffen, acties of andere spelelementen implementeert in het spel. Welk doel heeft een spelontwerper voor ogen door deze beperkingen op te leggen?

1. Je keuzes zijn van belang

Spellen met schaarste bieden vaak meer mogelijkheden dan je kunt gaan realiseren tijdens het spel. Je zult keuzes moeten maken, want je kunt niet alles hebben. Wanneer je beperkt bent in het aantal keuzes dat je kunt maken, worden ze een stuk waardevoller. Elke beslissing telt. Dit zie je terug in veel zwaardere eurogames. Je hebt er verschillende strategische keuzes die elk op een andere manier kunnen bijdragen aan de overwinning. Een kleine misstap kan grote gevolgen hebben voor de verloop van het spel. Het hebben van een goede strategie is dus noodzakelijk.

Vind je schaarste dan enkel in zware, nagelbijtende expert-spellen? Nee, zeker niet. Er zijn ook lichtere spellen die spelen met vraag en aanbod, zoals bijvoorbeeld King Domino. Ook in eenvoudige spellen moet de keuze betekenisvol zijn, of het nu een spel met schaarste is of niet. De insteek: “Ik doe maar wat en kijk wel waar ik beland.” kan leuk zijn, maar de insteek: “Ik doe maar wat, want het maakt toch niets uit,” is dat niet. Betekenisvolle keuzes zorgen voor diepgang en betrokkenheid in een spel. Schaarste is een manier om dit te bereiken.

King Domino

In King Domino ben je een koning die zijn koninkrijk wilt vergroten met de mooiste stukken land. Deze stukken land worden uitgebeeld door tegels met twee vakjes. Elk vakje is in principe één punt waard, maar je moet het aantal vakjes vermenigvuldigen met het aantal kroontjes in de zone. Om de beurt plaats je een meeple op één van de tegels uit het aanbod. Zodra je meeple op zo’n tegel staat, is deze van jou.

Maar omdat je om de beurt een meeple plaatst, bestaat de kans dat een andere speler een tegel kiest die jij op het oog hebt. Je moet dus niet enkel overwegen welke tegel de beste keuze is om je koninkrijk te vergroten, maar ook welke tegel de tweede of zelfs derde beste keuze is. Bovendien ben je niet enkel beperkt in de soorten tegels die je te pakken kunt krijgen, maar ook in de plaatsing ervan. Je koninkrijk mag namelijk maximaal vijf vakjes lang en vijf vakjes breed zijn.

Het is een erg simpel principe, maar geeft een leuk potje keuzestress.

2. Een niet-agressieve interactie

Er bestaan verschillende vormen van interactie met andere spelers. Enerzijds bestaan er erg competitieve spellen waarbij je elkaar rechtstreeks dwarszit, zoals bij Exploding Kittens of Smallworld. Anderzijds bestaan er coöperatieve spellen waarbij spelers juist moeten samenwerken om een gemeenschappelijk doel te behalen. Tenslotte bestaat er een vorm van interactie die tussen deze twee extremen zit. Een keuze die ik voor mezelf maak, kan jou kan dwarszitten, maar dit is niet het hoofddoel. Sterker nog: als ik jou bewust wil blokkeren, gaat dit misschien ten koste van mezelf omdat een andere optie voordeliger voor mij zou zijn. Sommige spellen gaan zelfs zo ver dat een actie die ik in mijn voordeel doe, ook een voordeel voor jou kan opleveren.

Schaarste is een manier om deze vorm van interactie te bereiken. Stel dat de grondstoffen ongelimiteerd zijn, dan ondervind ik geen haast om ze te nemen. Als ze echter beperkt zijn, dan brengt dit een geheel andere speldynamiek met zich mee. Ik moet in mijn strategie er rekening mee houden dat je dezelfde grondstof nodig hebt.

Deze vorm van interactie is competitief zonder agressief te zijn en dat valt bij veel spelers in de smaak. Het is een aangenaam spanningsveld, wat me naadloos bij mijn volgende punt brengt.

Sabika

Sabika is een uitdagend expert-spel waarbij spelers overwinningspunten bij elkaar sprokkelen door de Alhambra te bouwen en handel te drijven. Het spelbord is enorm met verschillende interessante mogelijkheden. Keuze genoeg dus, alleen… je kunt niet alles hebben. Sabika geeft je ook verschillende lastige beperkingen.

De schaarste komt naar voren in slechts vijf rondes, vier werkers met specifieke actieplaatsen, en vier pakhuizen met beperkte opslag. Je kunt door middel van geld en grondstoffen je mogelijkheden vergroten, maar je raadt het al… Ook geld en grondstoffen zijn schaars. Je hebt een doordachte strategie nodig om met beperkte middelen de Alhambra te bouwen en de overwinning te behalen.

3. De spanning is te snijden

Wanneer je niet alles kunt krijgen wat je wilt en de concurrentie met de andere spelers groot is, brengt dit een bepaalde spanning met zich mee. Ga ik wel mijn beurt optimaal kunnen benutten? Scoor ik een extra puntje door mijn strategie aan te passen? Wat doe ik nu ik niet de grondstof te pakken heb gekregen die ik nodig had?

Deze spanning maakt een spel uitdagend. Een gezonde portie uitdaging is de reden waarom we dit soort strategische spellen spelen. We willen op een leuke manier onze hersenen aan het werk zetten. Bovendien zijn spellen niet alleen leuk, maar ook veilig om nieuwe dingen uit te proberen. Loopt het volledig mis? Dan heb je weinig verloren, want het spel gaat simpelweg de doos in voor het volgende potje. Ben je succesvol? Dan krijg je een fijn geluksgevoel omdat je plan gelukt is!

Everdell

In Everdell stuur je verschillende dieren aan die grondstoffen voor je verzamelen. Met deze grondstoffen bouw je jouw eigen dorp. En zoals in elk dorp, wonen er ook bijzondere persoonlijkheden. Je hebt vier seizoenen de tijd om zoveel mogelijk punten te verzamelen.

Je begint het spel met twee dieren die elk één actie voor je uitvoeren. In elk seizoen krijg je dieren bij. Je aantal acties groeit dus, maar de plekken in je dorp slinken. Je hebt slechts plaats voor vijftien kaarten die de verschillende gebouwen en inwoners voorstellen.

Daarbij zijn sommige actieplaatsen beperkt. Als ik er sta, kun jij er niet meer staan. Dit kan je plan flink in de war brengen. Gelukkig biedt Everdell ook mogelijkheden: sommige grondstoffen die niet worden gekozen, groeien cumulatief. Dus hoewel ze aanvankelijk niet zo interessant waren, kunnen ze je nu wel van pas komen.

Een spel van vraag en aanbod

Schaarste als mechanisme is een spel van vraag en aanbod. Wanneer meerdere spelers een grondstof nodig hebben, wordt deze opeens een stuk waardevoller omdat er slechts een beperkt aantal van beschikbaar is.

Er zijn ook spellen waarbij de waarde van een grondstof anders is voor de verschillende spelers. Als hout voor mij twee punten waard is, en voor jou vijf punten, dan moet ik dus overwegen of ik beter voor een andere grondstof kies en dus voor meer punten, of juist het hout neem zodat jij minder punten verdient. Zie je hoe deze vorm van vraag en aanbod bijdraagt aan interessante keuzes, dynamische interactie en een gezonde dosis spanning?

Beperkingen zorgen voor een leuke uitdaging. Denk daar maar aan de volgende keer dat je te weinig vorken in huis hebt.